'Het oude bejaardenhuis terug? Daar hebben we echt de mensen niet voor’

Artikel Eindhovens Dagblad door Vanda van der Kooi

Kunnen buurtbewoners inspringen, nu de wijkverpleging de vraag naar ouderenzorg niet aankan? Buurtzorg, ZuidZorg en dertien andere grote wijkzorgorganisaties willen dat op twintig plekken in Nederland uitzoeken, waaronder in Son en Breugel en Hapert.

Een proef in onder meer Hapert en Son en Breugel moet uitwijzen of het lukt meer informele ‘burenhulp’ los te maken, als compensatie voor het tekort aan beroepskrachten in de zorg. Daarbij krijgt de wijkverpleegkundige weer de sleutelrol die hij of zij ooit had. Want daarmee denken de initiatiefnemers van ‘De buurt als ecosysteem’ de eerste winst te kunnen halen.

,,Mijn vader uit Waalre werkte vroeger als hoofd van de Spoedeisende Hulp van het Máxima Medisch Centrum (MMC). Hij ergerde zich eraan dat er op een gegeven moment allerlei managers hun intrede deden. Nu is hij zelf ziek, hij heeft Alzheimer. En nu maakt hij zelf mee hoe inefficiënt de zorg voor ouderen thuis is geregeld”, zegt Johan Rijcken van Buurtzorg Nederland. 

Voor de medische zorg is er de wijkverpleging, vanwege zijn dementie een speciale casemanager, en voor hulpmiddelen weer een consulent van de gemeente. ,,Mijn vader kan het allemaal niet volgen. En ik moet voor elk gesprek komen opdraven als mantelzorger. Ondertussen hebben we wel allemaal personeelstekorten in Nederland. Dat moet toch anders kunnen?”

Het is een van de dingen die hij hoopt te veranderen in Hapert en de andere plekken waar ‘De buurt als ecosysteem’ start. ,,De wijkverpleegkundige kan prima beoordelen of iemand bijvoorbeeld een traplift nodig heeft. En voor mensen als mijn vader is dat veel fijner.”

Ouderen willen oude bejaardenhuis weer terug

De ouderenzorg staat onder druk. Veel lezers van het ED zouden maar wat graag het oude bejaardenhuis terug willen. Van de bijna tweeduizend mensen die vorige week reageerden op de online poll stemde 97 procent voor.

,,Dat gaat niet gebeuren”, reageert bestuurder Chantal Goesten van ZuidZorg. ,,Geen enkele zorgbestuurder in Nederland vindt dat een goed idee. We hebben de mensen niet, en het geld niet. We zoeken wel naar andere oplossingen.” De twintig pilots moeten uitwijzen of buurtbewoners kunnen helpen een oplossing te bieden. Waar Buurtzorg zelf de kartrekker is in Hapert, is de Veldhovense zorginstelling ZuidZorg dat voor Son en Breugel. 

Want zoals het nu gaat, met steeds meer hoogbejaarde ouderen die nog thuis wonen, kan het evenmin. Wijkverpleegkundigen lopen de benen uit hun lijf om iedereen die dat nodig heeft te helpen. Door de vergrijzing ontstaat er een kloof tussen de zorgvraag en het aanbod. Daarom heeft Jos de Blok van de landelijke wijkzorgorganisatie Buurtzorg een plan bedacht om te zien of ‘de buurt’ kan inspringen. Hij heeft hiervoor een alliantie gesloten met vijftien lokale wijkzorgpartijen.

Op de eigen website wordt het doel van ‘De buurt als ecosysteem’ met flair beschreven: ‘We rollen de rode loper uit voor good old maatschappelijke zorg.’ Het idee is dat een basisteam van huisartsen en wijkverpleegkundigen steun krijgt van betrokken buurtbewoners. ‘Dit moet een blauwdruk worden voor de maatschappelijke gezondheidszorg van Nederland in 2040'.

De Blok is een bekend persoon in zorgland. Dat hij iets voor elkaar kan krijgen, blijkt wel uit het besluit van de zorgverzekeraars: VGZ en Zilveren Kruis stellen veertig miljoen euro beschikbaar aan zogeheten ‘IZA-geld’, een speciale pot subsidie voor plannen om de zorgkloof te dichten. Ook de gemeenten zijn betrokken bij het project.

,,Wat we op die twintig plekken allereerst willen bereiken, eerst op kleine schaal, is het doorbreken van patronen bij onze medewerkers”, zegt Goesten. ,,Zo’n patroon is bijvoorbeeld de neiging om alles ‘over te nemen’, in plaats van te kijken wat iemand zelf kan of kan leren. Of de neiging elke vraag van een inwoner te vertalen in professionele, betaalde zorg. Natuurlijk: wondzorg, terminale zorg, of de zorg voor iemand met een spierziekte als ALS: daar is wijkverpleging voor. ”Maar bewoners hebben vaak ook een sociale vraag, ze zijn eenzaam. ,,Misschien is het voor iemand die slecht ter been is wel het belangrijkste dat een buurtbewoner haar naar de bridgeclub rijdt. En is iemand die niet genoeg eet wel het beste af als de buurman twee keer per week komt mee-eten.”

Minder ziekenhuisopnames

De bedoeling is dat die gratis, informele hulp een deel van de inzet van betaalde beroepskrachten overbodig maakt. Met als uiteindelijk doel ongeveer vijftien procent minder inzet van wijkverpleging per cliënt, twintig procent minder ziekenhuisopnames van kwetsbare ouderen en tien procent minder consulten bij de huisarts. ,,Dat is hard nodig”, verklaarde Buurtzorg-bestuur Jos de Blok eerder over zijn plan. ,,Er is nu al een dringend tekort aan professionals.”

Volgens hem zijn die beloften ‘keihard’. Maar zijn er wel echt buurtbewoners die senioren in hun wijk willen helpen en daar ook tijd voor hebben? ,,De pilot moet de komende drie jaar uitwijzen of en hoe dit kan. Ik zeg altijd: help vandaag een ander, dan word jij later ook geholpen”, zegt Goesten.
In Hapert is wijkverpleegkundige Carol Iding de nieuwe spil van het project. Zij gaf in december al een presentatie aan een lokale bewonersclub. In Son en Breugel gaat dat nog gebeuren. Want het project staat nog in de kinderschoenen.

Kink in de kabel

Hoewel het plan van De Blok al in september 2023 door de eerste ‘snelle toets’ van de verzekeraars VGZ en Zilveren Kruis kwam en in augustus vorig jaar definitief groen licht kreeg, kwam er toch nog een kink in de kabel. Gemeenten zijn een belangrijke partner, maar die stapten uit het IZA-overleg. Die impasse nu voorbij. ,,Gelukkig hebben gemeenten nu alsnog meer zeggenschap gekregen, en is de VNG weer aangeschoven. Daarom hebben wij als college dinsdag (11 februari) ook besloten om alsnog de intentieovereenkomst met Buurtzorg en ZuidZorg te tekenen”, zegt Steven Grevink, zorgwethouder in Son en Breugel. ,,Inhoudelijk gezien waren en zijn we van begin af aan warm voorstander. Ik denk dat dit de enige manier is om in de toekomst zorg toegankelijk te houden voor wie dat echt nodig heeft."